4. Poziom I. Nowicjusz.

Wprowadzenie

Podsumowanie

Celem do osiągnięcia na pierwszym poziomie jest zbudowanie wzajemnej więzi pomiędzy Tobą a dzieckiem. Twoje dziecko rozpoczyna program od bycia nowicjuszem co w praktyce oznacza, że ty będziesz jego mistrzem i przewodnikiem, za którym ono będzie podążać. Na pierwszym etap niniejszego poziomu skupiamy się na tym, żeby Twoja twarz i gesty były w centrum uwagi dziecka. Na drugim etapie Twoje dziecko dowie się, że te niewerbalne informacje powinny służyć mu jako punkt odniesienia do podejmowanych przez niego działań. Etap trzeci to wstęp do tego aby Twoje dziecko podążało za Twoimi wskazówkami. W etapie czwartym zostanie wprowadzone w świat skoordynowanych akcji. Wspólna koordynacja działań wymaga bardziej wyrafinowanego przetwarzania informacji. Czynność, która w danej chwili zostanie podjęta to wypadkowa zarówno naszych akcji jak i akcji partnera.

Umiejętności poznane na tym poziomie są jak fundament domu. Są one kluczowe. Często pojawia się pokusa aby przerobić w pośpiechu ćwiczenia z tego poziomu lub wręcz je pominąć, zwłaszcza jeśli mamy do czynienia ze starszymi, werbalnymi dziećmi. Niemniej, nieustannie spotykamy się z sytuacjami, że brak dostatecznej wprawy w tych podstawowych umiejętnościach skutkuje wyhamowaniem lub wręcz zatrzymaniem rozwoju na późniejszym etapie.

Często jesteśmy pytani, czy program RDI trzeba czymś poprzedzać. Chociaż ćwiczenia zawarte na tym poziomie są o bardzo niskim poziomie trudności to jednak ich wykonanie nie powiedzie się jeśli dziecko nie jest w stanie wypełniać poleceń lub jest bardzo zbuntowane. Takie dzieci prawdopodobnie powinny najpierw uczestniczyć w programach ABA, które podkreślają znaczenie akceptowania poleceń i wskazówek (mamy nadzieję, że użyte będzie pozytywne wzmacnianie zachowań). Nie jest to kluczowe, ale byłoby przydatne aby dziecko miało jakieś doświadczenie ze dostosowywaniem się do grafiku dnia. Będziemy też nad tym pracować na etapie pierwszym i drugim.

Uczestnicy

Na pierwszym poziomie jedynymi uczestnikami ćwiczeń będziesz Ty jako przewodnik i Twoje dziecko jako nowicjusz. Twoje dziecko nie jest jeszcze gotowe na swobodną interakcję z rówieśnikami, ani na interakcję z więcej niż jedną osobą. Tak na prawdę na tym etapie to przewodnik wykonuje niemal całą pracę potrzebną do podtrzymania interakcji. Na początku programu istotne jest abyś był jedyną osobą podczas ćwiczeń na której dziecko stara się skupić całą swoją uwagę. W miarę jak będziemy się zbliżali do końca pierwszego etapu lista osób, które będą mogły być przewodnikami dziecka będzie mogła zostać rozszerzona tak aby dziecko było w stanie zaakceptować przewodnictwo innej osoby.

Przygotowanie

Kilka pierwszych aktywności z pierwszego etapu zostało pomyślane w ten sposób aby zmienić Twój sposób komunikacji z Twoim dzieckiem. Dalsze aktywności to już konkretne ćwiczenia, które trzeba przeprowadzić w określonych warunkach. Podczas ćwiczeń na pierwszym poziomie zakładamy, że Twoje dziecko będzie bardzo łatwo się rozpraszać. Nie chcemy jednak musieć ciągle konkurować o jego uwagę z rzeczami z jego otoczenia. W związku z tym pożądane jest aby ograniczyć do minimum liczbę czynników które mogą rozpraszać Twoje dziecko. To na ile musimy ograniczyć takie czynniki zależy w dużej mierze od dziecka. U niektórych dzieci będziemy zmuszeni wynieść z pokoju niemal wszystkie rzeczy. U innych dzieci może skończyć się na wyniesieniu zaledwie kilku przedmiotów lub nawet ten zabieg nie będzie konieczny.

Język

Na poziomie pierwszym używamy języka w celu zwrócenia uwagi dziecka na nas. Jako przykłady można wymienić uwypuklenie ekscytacji, skierowanie uwagi na naszą twarz czy świętowanie jakiegoś sukcesu. Wspólne śpiewanie piosenek i wygłupy słowne służą do zacieśniania relacji pomiędzy Tobą a dzieckiem. Jeśli Twoje dziecko powtarza jakieś zdanie lub zwrot to będziemy tego używać zmieniając intonację i rytmikę. Z naszych doświadczeń wynika, że to często bawi nasze dzieci. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów w jaki sposób posługujemy się językiem na poziomie pierwszym:

• Powtórzenie wypowiedzi dziecka w zabawny sposób
• Powtórzenie jakiegoś zwrotu, najpierw wolno, a następnie szybko
• Generowanie odgłosów towarzyszących jakieś aktywności fizycznej (np.: buczenie lub śpiewania podczas skakania)
• Celowe niedokończenie często powtarzanej frazy i obserwowanie, czy dziecko będzie chciało dokończyć
• Dodanie lub usunięcie jakiegoś wyrazu z całego zdania, żeby było zabawnie (ale zdanie ciągle powinno być zrozumiałe)
• Zwroty używanie do podkreślania wspólnego sukcesu:
  
  • Zrobiliśmy to!
  • To było świetne!
  • Dobra robota!
  • Taaak!
  • Przebij piątkę!
  • Świetnie!
  • Ale fajnie!
  • Ale śmiesznie!

Instrukcje dla przewodnika

Bądź osobą, która ustanawia i dba o poprawny przebieg wszystkich aktywności. Nowicjusz może wprowadzać jedynie drobne zmiany.

Zwykle łączymy różne aktywności z etapu pierwszego i drugiego na początkowym etapie interwencji.

Etap pierwszy może wymagać bardzo dużej ilości energii. Jeśli jest to potrzebne warto rozejrzeć się w poszukiwaniu osób, które mogą Ciebie odciążyć.

Z uwagą obserwuj dziecko i sporządź listę rzeczy, które przykuwają uwagę dziecka, rozpraszają ją lub są dla uwagi Twojego dziecka neutralne.

Kluczowe jest, aby wasza wspólna aktywność była ekscytująca i skutkowała zadowoleniem. Nie podejmuj jej jeśli dziecko jest zmęczone lub w złym nastroju.

Bądź przesadny i ekspresyjny w mimice twarzy, gestach i tonie głosu. Zmieniaj ciągle ton głosu, skalę i głośność w ekscytujący i sprawiający przyjemność sposób.

Rób krótką przerwę co dziesięć minut i sprawdzaj, czy dziecko zaprasza Ciebie spontanicznie do dalszej zabawy i zwraca się do Ciebie.

Uważaj na tendencję nowicjuszy do przejmowania kontroli nad Waszą wspólną interakcją.

Jest bardzo ważne, aby umieć rozróżniać wspólną interakcję, w której nowicjusz odczuwa przyjemność bo jest przez Ciebie zabawiany (kontakt instrumentalny) od wspólnej interakcji, w której odczuwa przyjemność z dzielenia wspólnego doświadczenia (kontakt związany z relacją).

Nie ulegaj pokusie myślenia, że dziecko odczuwa to samo co Ty. Jeśli uważasz, że przeżywacie jakieś wspólne doświadczenie, to nie oznacza to, że Twoje dziecko uważa tak samo. Jeśli nowicjusz podejmuje aktywność samodzielnie, nie oczekując twojego zaangażowania, oznacza to, że nie nauczył się jeszcze, że jesteś kluczowym elementem przeżywanego zadowolenia.

Odnoszenie się i poszukiwanie Twoje uwagi wzrośnie już po pierwszych 30 godzinach aktywności.

Nie ma potrzeby uczenia utrzymywania kontaktu wzrokowego jako osobnej umiejętności. Kiedy wykonujemy jakieś czynności w programie RDI, dziecko uczy się przyglądać naszej twarzy nie dlatego, że oczekuje jakiejś nagrody w zamian, lecz dlatego, że jest ciekawe jakie są nasze odczucia i chce dzielić się z nami emocjami. Uczenie kontaktu wzrokowego jako "samodzielniej umiejętności" może powodować zakłopotanie u dziecka i spowolnić lub zaburzyć postęp w terapii.